Schinveld en AWACS
Schinveld is een dorp in Zuid-Limburg, vlak aan de Duitse grens. Een mooi landelijk gelegen dorp, alleen jammer van de AWACS. In het Duitse Geilenkirchen, net naast Schinveld, ligt een grote NAVO-basis waarvandaan deze extreem lawaaierige vliegtuigen de omgeving terroriseren met geluidspieken tot ruim boven de 100 dB. Sinds de basis 35 jaar geleden is geopend is er heftig verzet vanuit de omwonenden. Dit verzet bereikte 12 jaar geleden een hoogtepunt, toen het ministerie van Defensie aankondigde 21 hectare bos tussen de basis en Schinveld te willen kappen om het opstijgen van de AWACS makkelijker te maken. GroenFront! sloot zich aan bij het verzet en startte een bosbezetting. De bezetting groeide uit tot een enorm actiekamp waarbij duizenden omwonenden zich aansloten. Uiteindelijk werd het kamp met groot machtsvertoon ontruimd en werd 6 hectare bos gekapt.
Sindsdien heeft de buurtvereniging ‘Stop AWACS’ niet stil gezeten. Ze heeft de strijd vooral juridisch voortgezet en heeft al vijf klinkende overwinningen behaald bij de Raad van State (het hoogste rechtsorgaan op het gebied van het bestuursrecht), op zich al een veelzeggende, unieke prestatie. Onder andere is de kap in 2006 illegaal gebleken, moest het bos herplant en de geluidsoverlast gestaakt worden. Desondanks gaat de geluidsterreur onverminderd door.
AWACS in Den Haag
Ook GroenFront! heeft de afgelopen jaren zo nu en dan van zich laten horen in het Schinveld-dossier. Vrij letterlijk in een eerste actie die ik er voor dit artikel wil uitlichten. Tijdens deze actie hebben we op een bijzonder creatieve manier gebruik gemaakt van het recht, door dat tegen de wederpartij in te zetten.
Het idee was om de geluidsoverlast die Schinveld ervaart voor één dag in Den Haag te reproduceren. We wilden een dag lang met een soundsystem van 10 kW op het plein staan om tot 106 dB geluidsoverlast te produceren. ‘Helaas’ werd deze manifestatie door de burgemeester verboden omdat dit onaanvaardbare overlast zou veroorzaken. Daarop hebben wij een zogenaamde voorlopige voorziening aangevraagd, om dat verbod weer van tafel te krijgen. De bestuursrechter was het met ons eens, dat enige mate van ‘overlast’ onherroepelijk gepaard kan gaan met een manifestatie en geen rechtmatige grond voor een beperking of verbod is. In het belang van de volksgezondheid mag dat echter wel. Naar aanleiding van een onderzoek van StAB (Stichting Advisering Bestuursrechtspraak, red.) oordeelde de bestuursrechter dat de door ons aangekondigde manifestatie tot gezondheidsschade zou leiden. De geluidsoverlast moest worden beperkt tot 88 dB.
Het idee was om de geluidsoverlast die Schinveld ervaart voor één dag in Den Haag te reproduceren
Aangezien het idee van de manifestatie was om de exacte geluidsoverlast van één dag in Schinveld te reproduceren in Den Haag werd dit effectief onmogelijk als we die geluidsoverlast zouden beperken. De manifestatie is daarom niet doorgegaan. Verloren, zou je zeggen. Maar… nu hadden we bestuursrechtelijk onomstotelijk bewijs dat de geluidsoverlast in Schinveld tot gezondheidsschade leidt. Met dat bewijs op zak is ‘Stop AWACS’ weer doorgegaan met de procedures tegen de basis, wat uiteindelijk resulteerde in een uitspraak van de Raad van State die vorig jaar bepaalde dat de overlast van de AWACS moet worden beperkt tot 88 dB, waardoor ze in theorie dus niet meer zouden kunnen vliegen. Maar helaas, ze vliegen nog steeds. De overheid heeft niet alleen lak aan de bewoners van Schinveld, maar ook aan de rechter. Op 15 juni 2017 dient er een nieuwe procedure bij de bestuursrechter in Maastricht, waarin ‘Stop AWACS’ dan weer zal vragen om die 88 dB te handhaven.
‘Dit is hoe je het recht moet gebruiken’
Uiteindelijk is dit een actie geweest waarbij we het recht op een creatieve manier probeerden in te zetten tegen onze wederpartij. Of de manifestatie nu wel of niet zou doorgaan, we zouden sowieso winnen. Dat burgemeester van Aartsen als in een soort Pavlov-reactie naar een verbod zou grijpen was geen verrassing. Dat de bestuursrechter ons zou trakteren op een rapport van StAB, was een kers op de taart. ‘Dit is hoe je het recht moet gebruiken’, aldus onze advocaat Marcel Schuckink Kool toen we dit plannetje aan het bekokstoven waren.
Defensie is illegaal bezig, de activisten hebben het morele overwicht
Kunst als directe actie?
In Schinveld bestaat een vrij unieke situatie waarin zogezegd ‘rechtvaardig’ en ‘rechtmatig’ stevig met elkaar in conflict zijn. Dit creëert bijzondere ruimte voor directe actie, die elders waarschijnlijk niet gevonden zal worden. De eigenaar van het bos, Defensie, is hier illegaal bezig (de kap en de geluidsoverlast zijn illegaal) en de activisten (die gewoonlijk als criminelen worden afgeschilderd) hebben het morele overwicht. Zowel de omgeving als de lokale autoriteiten (zij het niet hardop) steunen de acties.
Een project dat nu loopt in Schinveld is een bolvormige boomhut c.q. kunstwerk. Het is een samenwerking tussen buurtbewoners, kunstenaars en activisten. Het is eigenlijk een experiment om te kijken of en hoe kunst en esthetiek een eigen rol kunnen krijgen in directe actie. In de volgende Buiten de Orde meer hierover.
Afgelopen november zijn we begonnen met de bouw. Die bouw is natuurlijk geheel onrechtmatig. We zitten zonder toestemming van de eigenaar op een terrein van Defensie en bouwen volledig illegaal. Eitje zou je zeggen (eigenaar vordert ontruiming in civiele zaak, wordt zonder meer toegewezen), toch is de boom nog altijd niet ontruimd. Het lijkt erop dat Defensie er kennelijk toch zijn vingers niet aan wil branden, misschien bang om nog meer vertrouwen van de buurt te verliezen? Laf als het ministerie is, probeert Defensie zich achter de gemeente te verschuilen. Nu zou het in strijd met het bestemmingsplan zijn en daarom afgebroken moeten worden. Het lijkt er echter op dat de gemeente zich niet voor dat karretje laat spannen.
Maar hoe het af gaat lopen…
Volgende keer meer.