Wie de economische standpunten van Baudet of Wilders of hun partijen probeert te achterhalen zal weinig kunnen vinden. Dat is geen toeval. Het zijn populisten die vooral aan de macht willen komen om aan de macht te komen. Daarna gaan ze in feite neoliberaal beleid-plus uitvoeren. Alleen zouden ze door de mand vallen wanneer ze dat hardop zouden zeggen. Wie stemt er nu op een partij die zegt meer van hetzelfde willen?
De belangrijkste functie van populistisch nieuw rechts, of alt-right, of welke verzamelterm je ook hanteert, is dat het de bestaande kapitalistische (wan)orde uit de wind houdt. Dat is ook de reden dat er vanuit het bedrijfsleven veel steun is voor nieuw rechts. Dat deze beweging nu opkomt – in vele gedaanten, maar met juist dit als gemeenschappelijke factor – komt doordat het kapitalistische systeem op dit moment duidelijk op zijn grenzen stuit en zonder nieuw rechts in feite onhoudbaar zou zijn geworden. Wat alt-right doet is het afleiden van de aandacht voor de werkelijke oorzaken van de crises en die aandacht richten op geconstrueerde nep-oorzaken (met de migrant of de islam als favoriete zondebok).
Klimaat
Dat Forum voor Democratie zo hard inzet op het voorkomen van enig zinnig klimaatbeleid is hier ook een voorbeeld van en maakt ook meteen duidelijk hoe gevaarlijk het is dat dit soort partijen aanslaan. Terwijl het nog nooit zo hard nodig is geweest om wereldwijd ingrijpende maatregelen te nemen om nog iets van het klimaat te redden, komen er steeds meer politieke groeperingen aan de macht, die precies het tegenovergestelde willen en doen. Denk aan Trump in de VS, aan Bolsonaro in Brazilië, aan Duterte in de Filipijnen, en aan zo veel andere nieuwe machthebbers in Europa en elders.
Volstrekt verzonnen feiten op sociale media
De afgelopen maanden hebben we ook in Nederland goed kunnen zien hoe alt-right in staat is om gemeenschappelijk op te treden tegen het ontstaan van een brede klimaatbeweging, door te proberen die op alle mogelijke manieren te frustreren en de grond in te stampen. Het was duidelijk niet de bedoeling dat jongeren op het idee zouden komen om wat te ondernemen, en daadwerkelijk in actie te komen voor hun (en onze) toekomst door structurele economische hervormingen te eisen. Met alle mogelijke middelen werd er meteen een gerichte aanval op die beweging gedaan. Vooral op sociale media, maar ook in het echte leven wordt er van alles uit de kast getrokken om deelnemers aan die protesten te bedreigen. Het ‘front’ loopt dan van extreemrechtse leiders als Baudet en Wilders tot ‘media’ als Geen Stijl en alle trollenlegers daartussen. Volstrekt verzonnen feiten en beschuldigingen op sociale media spelen hierin een hoofdrol. Dit is geen centraal georganiseerde campagne, maar een ‘strategie zonder strategen’ waarin de deelnemers elkaars verhalen dankbaar overnemen.
Tegelijkertijd wordt de boodschap verspreid dat alle alarmerende klimaatverhalen onzin of zelfs een mysterieus complot zouden zijn. Dit verklaart voor een groot deel de winst van Baudet bij de verkiezingen. En dit is ook het verhaal dat veel mensen ook graag willen horen: er is niets aan de hand, je kunt gewoon lekker doorgaan met vliegen, consumeren en er op los leven. En nu wordt dit verhaal ook nog eens verkondigd door een frisse politieke partij die tegen de rest is en tegen dat zogenaamd linkse kartel.
Een variant op deze strategie zagen we eerder ook met de poging van alt-right om de Gele Hesjes in Nederland te bewegen richting verzet tegen migratie en het onbetekenende Marrakesh-verdrag. Baudet en anderen uit het Roze Khmer-kamp willen voorkomen dat er bewegingen ontstaan die zullen wijzen op de juiste economische oorzaken van de huidige ellende. Zij hebben de invloed, waarmee ze met behulp van de volgzame media en gesteund door vermogende ondernemers, er alles aan zullen doen om te voorkomen dat ze die invloed kwijtraken aan basisbewegingen die een heel andere richting op willen gaan.
Daarom schurkt nieuw rechts ook tegen hardcore extreemrechts aan. Het heeft immers knokkers nodig om linkse clubs en activisten aan te vallen. Dat is dan ook wat nieuw rechts onderscheidt van ‘gewoon’ neoliberaal rechts, dat tenminste nog zijn best doet om afstand te houden van werkelijke fascisten. Maar een van de gevolgen van de opkomst van ‘alt-right’ is dat ook bij de liberalen de grenzen vervagen. Alles wordt verder naar rechts getrokken.
Financiers van rechtse invloed
Dit alles lijkt een spontaan gebeuren, maar hieraan is natuurlijk lang gewerkt en gebouwd en het heeft allemaal een hoop geld gekost. In het geval van de VS is er veel duidelijk geworden over de financiers van alt-right. Met name de miljarden van Robert Mercer en Carl Icahn (twee steenrijke hedge funders) speelden een belangrijke rol bij de opkomst van Trump en het media-netwerk van Steve Bannon. Maar er zijn nog veel meer grote ondernemers die extreemrechts financieren en opmerkelijk veel van hen zitten in de internet-business.
Natuurlijk is er daarnaast nog een keur aan ‘gewone’ multinationals die in de verkiezingskas van Trump gestort hebben, zoals bijvoorbeeld de fastfoodketen Wendy’s die recentelijk nog miljoenen aan Trump doneerde, maar steevast weigert om haar tomatenplukkers een fatsoenlijk koon te betalen en te zorgen voor veilige werkomstandigheden.
Baudet heeft geen scrupules om met echte fascisten in conclaaf te gaan
Nadat Trump aan de macht kwam in de VS is Steve Bannon naar Europa getrokken om daar een vergelijkbaar proces te helpen veroorzaken. Naar verluidt heeft hij in Brussel een fonds opgericht voor een Europees conservatief netwerk (The Movement), met de lokale bedrijfsadvocaat Mischaël Modrikamen als manager.
Maar niet alle extreemrechtse Europese organisaties zijn makkelijk op een lijn te krijgen. Enkele thema’s (pro of contra Israël, en Rusland) zorgen voor conflicten en Bannon waakt ervoor om niet met de echte knalharde fascisten in zee te gaan. Bovendien is hij nogal katholiek. Misschien is dat wel de reden dat Baudet de laatste tijd zo loopt te lonken naar Jezus en de christelijke religie. In ieder geval heeft Baudet zelf geen scrupules om met die echte fascisten in conclaaf te gaan. Laatst deed hij dat nog met de Russische fascist en Poetin-adviseur Alexander Doegin, die hem daarna prompt veren in z’n reet ging steken.
Nederland
In Nederland gaat het natuurlijk wat rustiger met de financiering van dergelijke partijen. Wilders werd betaald door extreem conservatieve christelijke clubs rond de Amerikaan David Horowitz en door Israël. Over de geldschieters van Baudet en FvD is niet zo heel veel bekend. De partij gaat er prat op dat ze door de eigen sympathisanten wordt gefinancierd. Met crowdfunding werd in 2017 naar eigen zeggen 84.473 euro bijeengebracht door ‘1.375 Nederlandse particuliere donateurs’. Maar toen werd ook bekend dat er steun kwam van ACRE (Alliance of Conservatives and Reformists), die ook onlangs weer veel vreugde toonde over de recente verkiezingsuitslagen in Nederland. ACRE is een verbond van conservatieve neoliberale organisaties, waaronder de Amerikaanse Republikeinse Partij, en is opgezet om subsidies te kunnen doorsluizen. Een andere geldbron is medeoprichter en bankier Henk Otten (die nota bene bij Lehman Brothers in Londen heeft gewerkt. Hoeveel ‘kartel’ wil je hebben?). Otten wordt fractievoorzitter voor FvD in de senaat en roept af en toe dat Baudet wat moet dimmen. Hij is oprichter van het bedrijf Ms2 Capital (‘management-advisering’). Otten is de man achter de schermen bij FvD. Nog zo’n bankier die hoog in FvD zit is Ralf Dekker, voor FvD gekozen in de Provinciale Staten van Noord-Holland en tevens commissaris van tabaksmultinational Philip Morris. [Otten werd eind juli 2019 uit de partij gezet, red.] Een andere FvD-prominent is hoogleraar corporate governance en capital markets Paul Frentrop, wiens leerstoel wordt gefinancierd door de omstreden stichting Topas, iets wat overigens neerkomt op oneigenlijk gebruik van pensioengelden van havenarbeiders. Daarnaast heeft ook het Leidse radicaliseringsbolwerk rondom Paul Cliteur zo zijn financiers, evenals het Wetenschappelijk Instituut van FvD dat op zijn website pronkt met onderzoeksbeurzen van vijfduizend euro, maar niets onthult over zijn eigen financiering. Eenmaal verkozen krijgen partijen een deel van hun financiering trouwens gewoon uit de staatskas.
Alt-right ontmaskeren
Stemgedrag van partijen als Forum voor Democratie en PVV laat keer op keer zien dat ze rechts en neoliberaal beleid ondersteunen. Hun financiers en connecties zijn ook enorm onderdeel van ‘het systeem’. Toch weten ze zich te profileren als buitenbeentjes die alternatief beleid zouden willen voeren. Het is dat beeld van anti-partij waar Baudet en Wilders op teren en dat op het oog makkelijk doorgeprikt zou moeten kunnen worden. Het publiceren van feitelijke informatie over bijvoorbeeld het stemgedrag lijkt echter weinig effect te hebben op de aanhang. Onderzoeken en publiceren van de geldschieters blijft belangrijk. Maar er moeten ook inventieve communicatiestrategieën uitgevonden worden door activisten, vooral op sociale media, om de betovering ongedaan te maken.
Minstens zo belangrijk blijft het werk om naar buiten te brengen wie er werkelijk de touwtjes in handen hebben in de wereld en verantwoordelijk zijn voor onze ellende. Dat zijn natuurlijk niet arme mensen die gedwongen worden om te migreren, of scheefhuurders, maar degenen die van hun uitbuiting en van de verwoesting van de natuur profiteren. En dat zijn precies dezelfde mensen die nu de opkomende extreemrechtse partijen financieren.
* Dit artikel werd onder de titel ‘De nihilistische economie van nieuw rechts’ eerder gepubliceerd op Globalinfo.nl. Daar is ook het volledige en aanklikbare notenapparaat te vinden.